عوامل تسهیل‌کننده و بازدارنده پیاده‌سازی تحول دیجیتال( در آموزش مداوم دانشگاه‌های علوم پزشکی): مطالعه اجماع خبرگان

موفقیت تحول دیجیتال در آموزش مداوم دانشگاه‌ها: شناسایی و مدیریت عوامل تسهیل‌کننده و بازدارنده

مقدمه

تحول دیجیتال به عنوان یکی از مهم‌ترین روندهای نوین در حوزه آموزش، به ویژه در آموزش مداوم دانشگاه‌ها، نقش بسیار مهمی در ارتقاء کیفیت و دسترسی به آموزش ایفا می‌کند. با توجه به پیچیدگی‌ها و چالش‌های موجود در پیاده‌سازی تحول دیجیتال، موفقیت این فرآیند تنها به وجود فناوری‌های نوین محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند یک الگوی جامع و شناخت دقیق عوامل تسهیل‌کننده و بازدارنده است. این عوامل می‌توانند از دیدگاه سازمانی و فردی تاثیرات متفاوتی بر روند تحول دیجیتال داشته باشند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اعتبارسنجی مهم‌ترین این عوامل در دانشگاه علوم پزشکی کردستان انجام شده است.



اهمیت تحول دیجیتال در آموزش مداوم

آموزش مداوم به عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه منابع انسانی در حوزه سلامت، نیازمند به‌روزرسانی مداوم دانش و مهارت‌های حرفه‌ای است. تحول دیجیتال در این حوزه، امکان دسترسی آسان‌تر، سریع‌تر و گسترده‌تر به منابع آموزشی را فراهم می‌آورد و می‌تواند کیفیت آموزش را به طور چشمگیری افزایش دهد. با این حال، پیاده‌سازی این تحول نیازمند مدیریت دقیق و شناخت عوامل موثر بر موفقیت یا شکست آن است. بدون توجه به این عوامل، ممکن است سرمایه‌گذاری‌های فناوری به نتایج مطلوب نرسد و حتی موجب اتلاف منابع شود.



روش‌شناسی پژوهش

این پژوهش از نوع ترکیبی (کیفی-کمی) است که در دو مرحله انجام شده است:



مرحله کیفی: در این مرحله با استفاده از تحلیل تماتیک، عوامل تسهیل‌کننده و بازدارنده تحول دیجیتال در آموزش مداوم شناسایی شدند. برای این منظور، مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته با 15 نفر از متخصصان و ذینفعان حوزه آموزش مداوم و تحول دیجیتال در دانشگاه علوم پزشکی کردستان انجام شد. این مصاحبه‌ها به استخراج دیدگاه‌های عمیق و تجربه‌های واقعی افراد کمک کرد.



مرحله کمی: در این مرحله با بهره‌گیری از روش دلفی، عوامل شناسایی شده اعتبارسنجی و اجماع نظر خبرگان بر روی آن‌ها به دست آمد. این روش به دلیل قابلیت ایجاد اجماع در میان گروهی از متخصصان، برای تعیین اولویت و اهمیت عوامل بسیار مناسب است و به افزایش اعتبار نتایج کمک می‌کند.



نتایج پژوهش

الگوی مدیریت آموزش مداوم با رویکرد تحول دیجیتال

نتایج نشان داد که الگوی مدیریت آموزش مداوم مبتنی بر تحول دیجیتال از اعتبار بالایی برخوردار است و می‌تواند به عنوان چارچوبی موثر برای هدایت فرآیندهای آموزشی در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار گیرد. این الگو به مدیران کمک می‌کند تا با شناخت دقیق عوامل موثر، برنامه‌ریزی‌های هدفمند و موثری برای پیاده‌سازی تحول دیجیتال انجام دهند.



عوامل تسهیل‌کننده

عوامل سازمانی:

فرهنگ سازمانی حامی نوآوری: وجود فرهنگی که نوآوری و تغییر را تشویق می‌کند، به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تسهیل‌کننده شناخته شد. این فرهنگ باعث می‌شود کارکنان و مدیران با انگیزه بیشتری به سمت پذیرش فناوری‌های جدید حرکت کنند و از مقاومت‌های احتمالی بکاهند.



زیرساخت‌های فناوری اطلاعات: فراهم بودن زیرساخت‌های مناسب فناوری اطلاعات، از جمله شبکه‌های پرسرعت، نرم‌افزارهای آموزشی و سخت‌افزارهای به‌روز، نقش کلیدی در تسهیل فرآیند تحول دیجیتال دارد و امکان ارائه آموزش‌های آنلاین و ترکیبی را فراهم می‌آورد.



عوامل فردی:

انگیزه درونی: علاقه و انگیزه فردی برای یادگیری و استفاده از فناوری‌های نوین، یکی از عوامل مهم در پذیرش و موفقیت تحول دیجیتال است. افرادی که به رشد حرفه‌ای خود اهمیت می‌دهند، بیشتر تمایل به استفاده از ابزارهای دیجیتال دارند.



مهارت‌های دیجیتالی: داشتن مهارت‌های لازم در استفاده از ابزارهای دیجیتال، به افراد کمک می‌کند تا به راحتی با فناوری‌های جدید سازگار شوند و از آن‌ها بهره‌برداری کنند. این مهارت‌ها شامل توانایی کار با نرم‌افزارهای آموزشی، استفاده از پلتفرم‌های آنلاین و مدیریت اطلاعات دیجیتال است.



عوامل بازدارنده

عوامل سازمانی:

مقاومت در برابر تغییر: یکی از چالش‌های بزرگ در پیاده‌سازی تحول دیجیتال، مقاومت کارکنان و مدیران در برابر تغییرات است که می‌تواند روند اجرای پروژه‌ها را کند یا متوقف کند. این مقاومت ممکن است ناشی از ترس از ناشناخته‌ها، نگرانی از کاهش امنیت شغلی یا عدم آگاهی کافی باشد.



کمبود بودجه: محدودیت‌های مالی و عدم تخصیص منابع کافی به پروژه‌های تحول دیجیتال، مانع اصلی در توسعه زیرساخت‌ها و آموزش‌های لازم محسوب می‌شود. بدون بودجه مناسب، نمی‌توان تجهیزات و نرم‌افزارهای به‌روز را تامین کرد یا دوره‌های آموزشی موثر برگزار نمود.



عوامل فردی:

عدم تمایل به یادگیری فناوری‌های جدید: برخی افراد به دلیل ترس از ناشناخته‌ها یا عدم اعتماد به توانایی‌های خود، تمایلی به یادگیری فناوری‌های جدید ندارند که این موضوع می‌تواند به کاهش بهره‌وری و افزایش مقاومت منجر شود.



فقدان مهارت‌های دیجیتال: کمبود دانش و مهارت‌های لازم در استفاده از فناوری‌های نوین، باعث کاهش بهره‌وری و افزایش مقاومت در برابر تغییر می‌شود. این کمبود مهارت‌ها اغلب ناشی از نبود آموزش‌های مناسب و فرصت‌های یادگیری است.



تحلیل و بحث

شناسایی این عوامل، بینش‌های مهمی را برای مدیران و برنامه‌ریزان فراهم می‌کند تا بتوانند استراتژی‌های موثری برای مدیریت تغییر و بهبود فرآیندهای آموزشی تدوین کنند. به طور خاص، تاکید بر تقویت فرهنگ سازمانی نوآور و ارتقاء مهارت‌های دیجیتال کارکنان از طریق آموزش‌های هدفمند، می‌تواند نقش مهمی در موفقیت تحول دیجیتال ایفا کند.



همچنین، مدیریت مقاومت در برابر تغییر و تامین منابع مالی کافی، از دیگر اولویت‌های اساسی است که باید مورد توجه قرار گیرد. راهکارهایی مانند مشارکت دادن ذینفعان در فرآیند تصمیم‌گیری، ایجاد انگیزه‌های مثبت و ارائه حمایت‌های مستمر می‌تواند به کاهش مقاومت کمک کند و فضای پذیرش تغییر را فراهم آورد.



پیشنهادات کاربردی

تدوین برنامه‌های آموزشی مستمر: طراحی و اجرای دوره‌های آموزشی تخصصی برای ارتقاء مهارت‌های دیجیتال کارکنان و اساتید، با تاکید بر کاربردهای عملی فناوری‌های نوین در آموزش.



ایجاد فرهنگ سازمانی حمایتگر: تشویق نوآوری و پذیرش تغییر از طریق برنامه‌های انگیزشی، تقدیر از نوآوران و ایجاد فضای باز برای ایده‌پردازی و تبادل نظر.



توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات: سرمایه‌گذاری در تجهیزات و نرم‌افزارهای به‌روز و ایجاد بسترهای مناسب برای آموزش آنلاین و ترکیبی که امکان دسترسی به منابع آموزشی را برای همه فراهم کند.



مدیریت تغییر موثر: استفاده از روش‌های مدیریت تغییر مانند برگزاری جلسات توجیهی، مشارکت دادن کارکنان در تصمیم‌گیری‌ها و ارائه مشوق‌های مالی و معنوی برای افزایش انگیزه.



تامین منابع مالی پایدار: برنامه‌ریزی بودجه‌ای دقیق و جلب حمایت‌های مالی از منابع مختلف، از جمله همکاری با بخش خصوصی و سازمان‌های دولتی، برای پشتیبانی از پروژه‌های تحول دیجیتال.



نتیجه‌گیری

تحول دیجیتال در آموزش مداوم دانشگاه‌ها، فرآیندی پیچیده و چندبعدی است که موفقیت آن مستلزم شناخت و مدیریت دقیق عوامل تسهیل‌کننده و بازدارنده است. پژوهش انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی کردستان نشان داد که وجود فرهنگ سازمانی نوآور، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، انگیزه و مهارت‌های دیجیتال از مهم‌ترین عوامل تسهیل‌کننده هستند، در حالی که مقاومت در برابر تغییر، کمبود بودجه، عدم تمایل به یادگیری و فقدان مهارت‌های دیجیتال به عنوان عوامل بازدارنده عمل می‌کنند. بهره‌گیری از این یافته‌ها می‌تواند به برنامه‌ریزی استراتژیک و مدیریت تغییر در جهت پیاده‌سازی موفق تحول دیجیتال کمک شایانی نماید و دانشگاه‌ها را در مسیر توسعه آموزش مداوم توانمند سازد.